試金石 thí kim thạch♦ Một loại đá ngày xưa dùng để kiếm nghiệm độ thuần của chất vàng. Như nham
thạch anh 石英, nham
toại thạch 燧石 (đá lửa)... Đem vàng muốn thử nghiệm chà xát lên đá, căn cứ theo màu sắc và ngấn vết có thể xác định thành phần của chất vàng. ◇Tống Ứng Tinh
宋應星:
Phàm kim tính hựu nhu, khả khuất chiết như liễu chi. Kì cao hạ sắc, phân thất thanh, bát hoàng, cửu tử, thập xích. Đăng thí kim thạch thượng (thử thạch Quảng Tín quận, Hà trung thậm đa, đại giả như đẩu, tiểu giả như quyền, nhập nga thang trung nhất chử, quang hắc như tất), lập kiến phân minh 凡金性又柔,
可屈折如柳枝.
其高下色,
分七青,
八黃,
九紫,
十赤.
登試金石上 (
此石廣信郡河中甚多,
大者如斗,
小者如拳,
入鵝湯中一煮,
光黑如漆),
立見分明 (Thiên công khai vật
天工開物, Hoàng kim
黃金).
♦ Tỉ dụ phương pháp kiểm nghiệm chính xác đáng tin. ◇Lỗ Tấn
魯迅:
Tiêu điểm cổ văn chân thị nhất chủng thí kim thạch, chỉ tiêu kỉ điểm kỉ quyển, tựu bả chân nhan sắc hiển xuất lai liễu 標點古文真是一種試金石,
只消幾點幾圈,
就把真顏色顯出來了 (Hoa biên văn học
花邊文學, Điểm cú đích nan
點句的難).