意
ý, y♦ (Danh) Điều suy nghĩ. ◇Dịch Kinh 易經: Thư bất tận ngôn, ngôn bất tận ý 書不盡言, 言不盡意 (Hệ từ thượng 繫辭上) Sách không nói hết lời, lời không diễn hết ý.
♦ (Danh) Kiến giải, quan điểm. ◇Liễu Tông Nguyên 柳宗元: Ngô ý bất nhiên 吾意不然 (Đồng Diệp Phong đệ biện 桐葉封弟辨) Quan điểm của tôi cho là không đúng.
♦ (Danh) Thành kiến, tư niệm. ◇Luận Ngữ 論語: Tử tuyệt tứ: vô ý, vô tất, vô cố, vô ngã 子絕四: 毋意, 毋必, 毋固, 毋我 (Tử Hãn 子罕) Khổng Tử bỏ hẳn bốn tật này: "vô ý" là xét việc thì không đem ý riêng (hoặc tư dục) của mình vào mà cứ theo lẽ phải; "vô tất" tức không quyết rằng điều đó tất đúng, việc đó tất làm được; "vô cố" tức không cố chấp, "vô ngã" tức quên mình đi, không để cho cái ta làm mờ (hoặc không ích kỉ mà phải chí công vô tư).
♦ (Danh) Vẻ, vị. ◇Vương Thao 王韜: Sanh ẩm tửu tự ngọ đạt dậu, vi hữu túy ý 生飲酒自午達酉, 微有醉意 (Yểu nương tái thế 窅娘再世) Sinh uống rượu từ giờ Ngọ tới giờ Dậu, hơi có vẻ say.
♦ (Danh) Tình cảm. ◇Đỗ Phủ 杜甫: Lâm kì ý phả thiết, Đối tửu bất năng khiết 臨岐意頗切, 對酒不能喫 (Tống Lí Giáo Thư 送李校書) Đến khúc đường rẽ, tình cảm thật thắm thiết, Trước rượu không sao uống được.
♦ (Danh) Ước mong, nguyện vọng. ◎Như: xứng tâm như ý 稱心如意 vừa lòng hợp ý.
♦ (Danh) Trong lòng, nội tâm. ◇Hán Thư 漢書: Ý khoát như dã 意豁如也 (Cao Đế kỉ thượng 高帝紀上) Trong lòng thong dong như vậy.
♦ (Danh) Nước Ý-đại-lợi 意大利.
♦ (Danh) Nhà Phật cho ý 意 là phần thức thứ bảy, tức là mạt-na thức 末那識 (phiên âm tiếng Phạn "manas"), nó hay phân biệt nghĩ ngợi.
♦ (Danh) Họ Ý.
♦ (Động) Ngờ vực, hoài nghi. ◇Hán Thư 漢書: Ư thị thiên tử ý Lương 於是天子意梁 (Lương Hiếu Vương Lưu Vũ truyện 梁孝王劉武傳) Do vậy thiên tử có ý ngờ vực Lương.
♦ (Động) Liệu định, dự tính. ◎Như: xuất kì bất ý 出其不意 bất ngờ, ra ngoài dự liệu.
♦ (Động) Suy nghĩ, suy xét. ◇Thi Kinh 詩經: Chung du tuyệt hiểm, Tằng thị bất ý 終踰絕險, 曾是不意 (Tiểu nhã 小雅, Chánh nguyệt 正月) Và sau cùng vượt qua được những chỗ nguy hiểm nhất, Mà ngươi chưa từng nghĩ đến.
♦ (Liên) Hay, hoặc là. ◇Trang Tử 莊子: Tri bất túc da? Ý tri nhi lực bất năng hành da? 知不足邪, 意知而力不能行邪 (Đạo Chích 盜跖) Biết không đủ chăng? Hay biết mà sức không làm nổi chăng?
♦ Một âm là y. (Thán) Ôi, ôi chao. § Cũng như y 噫. ◇Trang Tử 莊子: Y, phu tử loạn nhân chi tính dã 意, 夫子亂人之性也 (Thiên đạo 天道) Ôi, thầy làm rối loạn bản tính con người đó thôi!
1. [惡意] ác ý 2. [意圖] ý đồ 3. [意志] ý chí 4. [意向] ý hướng 5. [意義] ý nghĩa 6. [意外] ý ngoại 7. [意願] ý nguyện 8. [意思] ý tứ 9. [意趣] ý thú 10. [意中人] ý trung nhân 11. [意味] ý vị 12. [同意] đồng ý 13. [不意] bất ý 14. [不介意] bất giới ý 15. [不經意] bất kinh ý 16. [本意] bổn ý 17. [筆意] bút ý 18. [故意] cố ý 19. [強姦民意] cưỡng gian dân ý 20. [執意] chấp ý 21. [屬意] chúc ý 22. [鍾意] chung ý 23. [介意] giới ý 24. [有意思] hữu ý tứ 25. [刻意] khắc ý 26. [曲意] khúc ý 27. [拿主意] nã chủ ý 28. [願意] nguyện ý 29. [咈意] phật ý 30. [鬼主意] quỷ chủ ý 31. [過意不去] quá ý bất khứ 32. [決意] quyết ý 33. [蓄意] súc ý 34. [初意] sơ ý 35. [生意] sinh ý 36. [在意] tại ý 37. [寫意] tả ý 38. [酒意] tửu ý 39. [睡意] thụy ý 40. [致意] trí ý 41. [中意] trung ý 42. [出其不意] xuất kì bất ý 43. [春意] xuân ý